قدس آنلاین-گروه استان ها-هنگامه طاهری: مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان این مطلب گفت: بازسازی مرکز شهر مشهد از دهه ۷۰ نه تنها مبتنی بر حفظ آثار تاریخی نبوده، بلکه تخریب‌هایی بولدوزروار در راستای منفعت طلبی و کسب سود و در مقیاس‌های بزرگ صورت گرفته است.
دکتر رهنما افزود: آنچه امروز در قالب بازار مرکزی می‌بینیم در واقع باغ تولیه یا باغ آستان قدس بود که مورد استفاده عموم قرار داشت، اما وقتی در سال ۶۰ نگاه به آن به سوی کسب سود و منفعت طلبی رفت، منجر به تخریب آن و ایجاد یک مرکز تجاری شد. این در حالی است که می‌بایست جایگاه مشهد به لحاظ تاریخی و آثار باستانی برای ۵۰۰ سال بعد هم حفظ و برای آن برنامه‌ریزی می‌شد.

تخریب بافت تاریخی مشهد با قدمتی ۲۰ ساله

دکتر رهنما ادامه داد: وقتی از ۲۰ سال پیش تخریب بافت تاریخی آغاز شد، اجبارها و ضوابط محدود کننده، باعث شد که مردم، این محلات را تخلیه کنند. از این زمان بود که سمت و سوی محلات به طرف معماری‌های متناقض و آشفته رفت. ضمن اینکه نگاه تجاری هم تار و پود محلات را از هم تاراند.از این پس بود که نظام سکونت در این محلات دچار اخلال و بافت اجتماعی آن دستخوش به هم ریختگی شد.
به گفته او دراین نوع نگاه، نه تنها بافت تاریخی تخریب شد و الگوهای مدرنیزم جای آن را گرفت، بلکه ساختار اجتماعی نیز که طی قرن‌ها شکل گرفته بود، حقیقت خود را از دست داد. این در حالی بود که بایستی الگوهای فرهنگی متناسب با شرایط موجود جایگزین آن می‌شد.

فلسفه احساسی بر بافت تاریخی

وی تصریح کرد: متأسفانه در این خصوص فلسفه گذشته، بسیار ضعیف و بر مبنای یکسری تجربیات و دیدگاه‌های احساسی بود، نه بر مبنای دیدگاهی عقلایی. از همین رو هم بود که تارو پود محیط پیرامون حرم، پیوستگی خود را از دست داد.
وی خاطرنشان کرد: اگرچه نسبت به درایت و همکاری مسئولان امیدواریم، اما به واقع می‌توان گفت، شرایط به سمتی رفته که دیگر بعید است، رویکرد مناسب تکامل فرهنگی ما به این محلات باز گردد.
او همچنین اضافه کرد: برای اینکه در این بافت، توسعه پایدار شکل بگیرد، باید ابعاد اجتماعی، محیطی و اقتصادی در آن‌ها تکامل یابد، ولی با نگاهی اجمالی می‌توان فهمید، ده‌ها الگو از سهامداران پروژه‌ها گرفته تا خشت‌های آسمانی و زائرسراهای ارزان قیمت، شرایط محیطی،اقتصادی و سیاسی را در این مناطق از بین برده‌اند و همه این‌ها دست به دست هم داده‌اند تا تاروپود محلات مرکزی مشهد را از هم بُگسلند.
دکتر رهنما با تأکید بر اجرای عدالت اجتماعی بیان داشت: باید شهرها از حالت بسته بودن و توجه به یک بخش خاص در حوزه گردشگری خارج شوند. این نگاه به کل شهر باید طراحی شود و باید دقت کرد که این طراحی، متناسب با نیازها و طبقات مختلف اجتماعی صورت بگیرد.

مشارکت مردم

او اذعان داشت: جدی گرفتن مشارکت مردم در توسعه فضای شهری از اهمیت زیادی برخوردار است چراکه شاید بخشی از معضلات ما در دهه ۷۰ بخاطر همین جدی نگرفتن مشارکت ساکنان بود که عاملی شد تا بخشی از بافت و ساختار اجتماعی مشهد دچار آشفتگی شود.

کدام پیاده راه؟ کدام بافت؟

دکتر رهنما در مورد دلیل نبودن پیاده راه در مشهد با توجه به بافت تاریخی اطراف حرم گفت: تخریب بافت اطراف حرم محلی برای پیاده راه نگذاشته. در واقع بافتی باقی نمانده که پیاده راهی ایجاد شود. این در حالی است که ما کوچه هایی داشتیم تحت عنوان کوچه کربلا،کوچه ساربان و حتی کوچه دراز.
وی در مورد این کوچه‌ها توضیح داد: کوچه کربلا کوچه‌ای بوده که از آن به طرف کربلا عزیمت می‌کردند، کوچه ساربان‌ها مکانی بوده که تجار از آن به سمت هرات و آسیای میانه می‌رفتند.
او افزود: حالا اسامی کوچه‌ها عوض شده و علاوه بر کالبد میراث، بخش فرهنگی آن هم از بین رفته و چیزی هم جایگزین آن نشده در حالی که هویت یک شهر فقط منحصر به فیزیک آثار تاریخی نیست، بلکه هویت جامعه به فرهنگ و بخش‌های ناملموس تاریخ نیز بستگی دارد.